XX əsrin əvvələrində – 110 il əvvəl ermənilərin törətdikləri müsibətlər xalqımıza uzun illər unutdurulmasaydı, 1990-cı ilin 20 Yanvar, 1992-ci ilin Xocalı faciəsi və digər qırğınlar baş verməzdi. Bu gün 1 milyondan artıq qaçqın və məcburi köçkünümüzün problemləri ilə üz-üzə qalmazdıq. Düz deyiblər ki, tarixini unudan xalqın bəlaları həmişə təkrar olunur. Ən bəlalısı isə odur ki, düşmən həyasızlıqla öz adını sənə qoyur, öz cinayətlərini sənin adına yazır. Nahayət, dünya həqiqəti bilməli, yalanları bir kənara atmalıdır.
Çar Rusiyasının müstəmləkə siyasətinə uyğun olaraq, ermənilərin Şimali Azərbaycana köçürülməsi və onların əli ilə 1905—1906, 1918-1920, 1948-1953, 1988-1994-cü illərdə yerli əhaliyə qarşı soyqırımı və deportasiya əməllərinə rəvac verilməsi düşmənlərimizin uzun illər çirkin ürəklərində, zəhərli beyinlərində gizlətdikləri niyyətləri gerçəkləşdirmişdir. Heç vaxt ata-babalarımızın ağlına gəlməzdi ki, torpaqlarımızda sığınacaq tapmış ermənilər bir gün naxələflik göstərib bizlərə silah qaldıracaq. Kim düşünərdi ki, bu qansızlar qocalarımızı, cavanlarımızı, körpələrimizi güllələyəcək, qarşılarına çıxan hər kəsi doğrayacaq, başlarını kəsəcək, diri-diri gözlərini çıxaracaq. Nə biləydilər ki, daşnak törəmələri zaman- zaman şəhər və kəndlərimizə basqınlar edib yandıracaq, ucdantutma soyqırımı siyasətini həyata keçirməkdən çəkinməyəcəklər.
Azərbaycan torpaqlarına köçürülmüş ermənilərin öz mövqelərini möhkəmlətmək üçün yerli əhaliyə qarşı başladıqları silahlı basqınlar əvvəllər xaotik, təsadüfi xarakter daşıyırdı. Lakin 1905-ci ildən ermənilərin azərbaycanlılara qarşı silahlı hücumları planlı şəkildə, kütləvi sürətdə həyata keçirilmişdir. Təkcə 1905-1907-ci illərdə ermənilər onlarla genişmiqyaslı əməliyyat həyata keçirmiş, azərbaycanlılara məxsus yüzlərlə yaşayış məntəqəsini yerlə- yeksan etmiş, minlərlə azərbaycanlını vəhşicəsinə qətlə yetirməklə soyqırımı siyasətini daha da genişləndirmişlər.
1905-1906-cı illərdə ermənilər təkcə İrəvan və Yelizavetpol (Gəncə) quberniyaları ərazisində azərbaycanlıların 200-dən artıq yaşayış məntəqəsini viran etmiş, əhalisini etnik təmizləməyə və soyqırıma məruz qoymuşlar. Ermənilərin azərbaycanlılara qarşı həyata keçirdikləri soyqırımı sonrakı dövrlərdə ağlagəlməz qəddarlıqla davam etdirilmişdir. Azərbaycan torpaqlarında Ermənistan dövləti yaradıldıqdan sonra isə bu siyasət dövlət səviyyəsində həyata keçirilmişdir. Ermənilərin dövləti törətdikləri qanlı cinayətlər Cənubi Qafqazda azərbaycanlılara məxsus bütün yaşayış məntəqələrini əhatə etmişdir.
Ermənilərin Azərbaycan torpaqlarında zaman-zaman törətdikləri cinayətlərin, qəddarlıqların xronologiyası belədir:
Çar Xəfiyyə idarəsinin təhriki ilə 1905-1906-cı illərdə Bakıda və digər bölgələrdə ermənilər tərəfindən başlanmış müsəlman qırğınları erməni millətçi daşnaksütyun partiyasının əli ilə həyata keçirilir, ermənilərlə müsəlmanlar arasında nifaq salmaq siyasətinə xidmət edirdi. O vaxt Şamaxıda baş verən cinayətlərdə 18 nəfər qətlə yetirilmiş, 30-dan çox adam yaralanmışdır.
S.Lalayevin və T.Əmirovun rəhbərliyi ilə Şamaxıdakı vəhşiliklərin, dəhşətli cinayətlərin, qətllərin o vaxt hüdudu olmamışdır. Qınçaq və daşnaqsütun rəhbərliyi və erməni milyonçuları Balabəy Lalayevin, Artyom Babayantsın, İsay Ter-Osipovun himayəsi ilə terror qrupu 1905-ci il fevralın 6-da Bakıda 18 nəfəri qətlə yetirmiş, 30-dan çox adamı yaralamışdır. Azğınlaşmış terrorçular 1 gün sonra fevralın 7-də Bakıda 100-ə qədər adamı qəddarlıqla öldürmüşlər.
Bütün bu faktlar Bakıdakı Mixaylovsk Şəhər Xəstəxanasının arxiv sənədlərində qalmaqdadır. Erməni terrorçular 3 gün sonra – fevralın 9-da Bakıda dağıntılar törətmiş, neçə-neçə dinc sakini qətlə yetirmişlər. Bu hadisələr zamanı ermənilərin cinayətlərinə qoşulmayan onlarla rus da vəhşicəsinə öldürülmüşdür. Beləliklə, Şamaxıda və Bakıda 1905-ci il fevralın 6-9-da törədilən qətliamlar qanlı cinayətlər kimi tarixin yaddaşına həkk olunmuşdur.
1905-ci il mayın 11-də Bakıda, mayın 24-də Azərbaycanın İrəvan Quberniyasında, Naxçıvanda, Zəngəzurda, avqustun 8-də Şuşada, avqustun 20-də Bakıda, sentyabrda Qazaxda, oktyabrın 3-də Sırxavənddə, noyabrın 15-18-də Gəncədə, 1906-cı ilin yanvarın 1-də Papravənddə, həmin il iyulun 12-də Şuşada ağır cinayətlər, terror əməlləri törətmiş, insanları güllələmiş, başlarını kəsmiş, qılıncdan keçirmiş, xüsusi qəddarlıqla hamilə qadınların qarnını yırtıb bətnlərindəki körpələri doğramış, südəmər uşaqları diri-diri oda atmış, quyularda boğmuşlar.
1906-cı il iyulun 12-də erməni cəlladlar ətraf kəndlərdən topladıqları 10 minə qədər adamla Şuşaya hücum etmişlər. 5 gün davam edən ağır döyüşlər zamanı müsəlmanlar yaşayan evlərin hamısına bomba atılmış, beşikdəki südəmər uşaqları analarının əllərindən alaraq başlarını daşla əzmişlər. Bütün bu vəhşiliklər ermənilərin insanlığa yaraşmayan qəddarlığının, rəhmsizliyinin miqyasına sübutdur.
Rəhmsiz cəlladlar daşnaksütyunun onlara verdiyi proqramı yerinə yetirməklə ideoloqlarının tapşırıqlarına ermənilərə xas qəddarlıqla əməl etmişlər. Şahidlərin dediklərinə görə, avqustdakı hadisələr özünün qəddarlığına və kütləviliyinə görə həmin ilin fevralındakı qətliamlardan da şiddətli olmuşdur. Papravənddəki əməliyyatlara bandit Andronik rəhbərlik etmişdir.
1905-1906-cı illərdə təkcə Qarabağda azərbaycanlılar yaşayan yüzlərlə kənd yandırılıb yerlə-yeksan edilmiş, neçə-neçə məscid, ibadət yerləri, ziyarətgahlar dağıdılmışdır.
Bütün bu cinayətlərinə, dünyaya bəlli qəddarlıqlarına baxmayaraq 1 əsrə yaxındır ki, ermənilər beynəlxalq ictimaiyyətə yanlış, qəsdən şişirdilmiş, saxta mənbələrə əsaslanaraq məlumatlar verirlər. Onlar 1915-ci il Anadolu hadisələrini “soyqırım” adı ilə təbliğ etməklə bu olayları həqiqət kimi qəbul etdirməyə çalışırlar. İndi isə aprelin 24-ü ərəfəsində Osmanlı imperiyasında yaşanmış hadisələri erməni soyqırımı adı ilə ABŞ senatına layihə təqdim edərək, yalanlarla dolu sənədi konqresdən keçirmək üçün uydurma soyqırımın 100 illiyinə hazırlaşırlar. Ancaq erməni siyasətçiləri, qınçaq, daşnak tör-töküntüləri unudurlar ki, onların azərbaycanlılara, türklərə və digər xalqlara qarşı törətdikləri soyqırımlar, qətliamlar iddia etdiklərindən 10 il əvvəl – 110 il bundan qabaq başlamışdır.
